• เพื่อช่วยชีวิต
• ลดความรุนแรง ภาวะไม่พึงประสงค์ เพื่อป้องกันความพิการ
• บรรเทาความเจ็บปวดทรมานและช่วยให้กลับสู่สภาพเดิม

         การปฐมพยาบาลที่ดี ผู้ช่วยเหลือควรให้การปฐมพยาบาลอย่างถูกต้อง รวดเร็ว นุ่มนวลและต้องคำนึงถึงสภาพจิตใจของผู้บาดเจ็บ ควรได้รับการปลอบประโลมและให้กำลังใจเพื่อสร้างความมั่นใจว่าจะได้รับการช่วยเหลือและปลอดภัย

อุปกรณ์ปฐมพยาบาล

• สำลี
• ผ้ากอซแผ่นชนิดฆ่าเชื้อ ทำความสะอาด (แอลกอฮอล์)
• คีมสำหรับบ่งเสี้ยน
• ผ้าสามเหลี่ยม
• ผ้ากอซพันแผลขนาดต่างๆ
• กรรไกรขนาดกลาง
• เข็มกลัดซ่อนปลาย
• แก้วล้างตา
• พลาสเตอร์ม้วน ชิ้น
• ผ้ายืดพันแก้เคล็ดขัดยอก ( Elsatic bandage)
• ผ้ากอซชุลพาราฟินสำหรับแผลไฟไหม้

 การปฏิบัติสำหรับกรณีฉุกเฉิน

• ตั้งสติให้ได้อย่าตกใจ
• ขอความช่วยเหลือ
• ปฐมพยาบาลเบื้องต้น

• ช่วยหายใจ ให้อากาศเข้าปอดสะดวก คลายเสื้อผ้าให้หลวม
• ห้ามเลือด
• นอนนิ่งๆ ห่มผ้า คอยสังเกตอาการ จับชีพจรเป็นระยะ
• ถ้ามีกระดูกหักอย่าเคลื่อนย้าย
• ห้ามรับประทานสิ่งใด (ถ้าไฟลวกรุนแรงให้จิบน้ำคำเล็กๆ)

 
ยาที่ควรมีไว้ในตู้ยาประจำบ้าน

• ยาแก้ปวดลดไข้ : ยาเม็ดพาราเซตามอล 500 มก.
• ยาแก้แพ้,ลดน้ำมูก : ยาเม็ดคลอเฟนิรามีน 4 มก. ,2 มก.
• ยาแก้ปวดท้องท้องอืด ท้องเฟ้อ : ยาธาตุน้ำแดง ,ยาธาตุน้ำขาว , โซดามิ้นท์ , ขมิ้นชันแคปซูล
• ยาโรคกระเพาะ : ยาเม็ดอลูมินาเมกนีเซีย , ไตรซิลิเคท
• ยาแก้ท้องเสีย : ยาน้ำเคาลินเปคติน ผงน้ำตาลเกลือแร่
• ยาใส่แผล : ทิงเจอร์ใส่แผลสด , ไอโปดีน
• ยาล้างตา : โบริคโซลูชั่น
• ยาล้างแผล เช็ดแผล : ไฮโดรเจนเปอร์ออกไซด์ , แอลกอฮอล์เช็ดแผล
• ยาทาแก้แพ้แก้คัน : คาลาไมน์
• ยาทานวด : ขี้ผึ้งปวดบวม , ครีมระกำ , GPO บาล์ม
• ยาแก้ไอผู้ใหญ่ : ยาแก้ไอน้ำดำ , ยาขับเสมหะ
• ยาแก้ไอเด็ก : ยาแก้ไอขับเสมหะ , ยาแก้ไอเด็กเล็ก ,
• ยาระบาย : ยาระบายเม็กนีเซีย , มะขามแขก , ยาเม็ดมะขามแขก
• ยาสูดดม : เหล้าแอมโมเนีย

การปฐมพยาบาลเบื้องต้น
กระดูกหัก

• วางอวัยวะส่วนนั้นบนแผ่นไม้หรือหนังสือหนา ๆ
• ใช้ผ้าพันยึดไม้ให้เคลื่อนไหว
• ถ้าเป็นปลายแขนหรือมือใช้ผ้าคล้องคอ

 เลือดกำเดาไหล

• นั่งลง , ก้มศรีษะเล็กน้อย ,บีบจมูกนาน 10 นาที (หายใจทางปาก)
• วางน้ำแข็งหรือผ้าเย็น ๆบนสันจมูก หน้าผาก ใต้ขากรรไกร
• ถ้าไม่หยุด รีบไปพบแพทย์

กินยาผิด หรือกินยาพิษ
         ถ้าผู้ป่วยยังรู้สึกตัวดี
      •  พยายามใช้นิ้วล้วงคอ ให้อาเจียนซ้ำๆ
      •  ดื่มนมหรือน้ำเย็น 4-5 แก้ว หรือกลืนไข่ดิบ 5-10 ฟอง จะช่วยให้พิษยาถูกดูดซึมได้น้อยลง
      •   รีบพาไปหาหมอ พร้อมกับนำยาที่กินไปด้วย
      •  ถ้าผู้ป่วยหมดสติ ให้ปฐมพยาบาลแบบอาการหมดสติ ห้ามกรอกยาหรือให้กินอะไรทั้งสิ้น, แล้วรีบพาไปหาหมอ พร้อมกับนำยาที่กินไปด้วย

ไฟฟ้าช็อต

• รีบปิดสวิตซ์ไฟทันที
• ถ้าไม่สามารถปิดสวิทช์ไฟได้ ห้ามใช้มือจับต้องคนที่กำลังถูกไฟช็อตแล้วให้นำสิ่งที่ไม่นำไฟฟ้า เช่น ไม้กวาด ,เก้าฮีไม้ เขี่ยออกจากสายไฟ หรือเขี่ยสายไฟออกจากตัวผู้บาดเจ็บ
• เมื่อผู้ป่วยหลุดออกมาแล้ว รีบปฐมพยาบาล ถ้าหยุดหายใจ ให้ทำการเป่าปากช่วยหายใจ ถ้าคลำชีพจรไม่ได้ ให้นวดหัวใจด้วย แล้วรีบนำส่งโรงพยาบาลด้วย

ไฟไหม้ ,น้ำร้อนลวก

• ฉีกหรือตัดเสื้อผ้าบริเวณที่ถูกน้ำร้อนลวกออก
• เสื้อผ้าที่ไหม้ไฟและดับแล้ว ถ้าติดที่แผล ไม่ต้องดึงออก
• ถอดเครื่องประดับที่รัดอยู่ เช่นแหวน, เข็มขัด ,นาฬิกา ,รองเท้า ,(เพราะอาจจะบวมทำให้ถอดยาก)
• ทำให้บริเวณที่ถูกไฟไหม้น้ำร้อนลวกเย็นลงโดยเร็วที่สุด(ทำอย่างน้อย 10 นาที )
• ใช้ผ้าก็อซปราศจากเชื้อปิดแผล กรณีแผลใหญ่ ใช้ผ้าปิดพันด้วยผ้ายืดหลวม ๆ

 สุนัขกัด

• ถ้าเลือดออก ห้ามเลือนทันที (ด้วยผ้าก็อซหรือบีบแผล)
• ล้างแผลด้วยน้ำสะอาด ปิดด้วยผ้าก็อซสะอาด
• รีบไปพบแพทย์ เพื่อฉีดวัคซีน

งูกัด

• ดูรอยแผล ถ้าเป็นงูพิษจะมีรอยเขี้ยว
• ใช้เชือกรัดหรือยาง หรือเข็มขัดรัดเหนือแผลให้แน่นพอควร
• ให้นอนนิ่ง ๆ คอยปลอบใจ
• ห้ามดื่มสุรา ,ยาดองเหล้า ,ยากล่อมประสาท
• ถ้าอยุดหายใจให้ช่วยหายใจทันที
• ควรนำงูไปพบแพทย์ด้วย

แมลงต่อย

• ถ้าถูกต่อยหายตัว หรือต่อยบริเวณหน้า ให้รีบไปพบแพทย์
• พยายามถอนเหล็กไน(โดยใช้หลอดกาแฟเล็ก ๆ แข็ง ๆ หรือปากกาครอบแล้วกดให้เหล็กในโผล่ แล้วดึงเหล็กไนออก)
• ใช้ยาแก้แพ้ทา หรือราดด้วยน้ำโซดา หรือประคบด้วยน้ำแข็ง (ปกติอาการบวมจะลดลงใน 1 วันถ้าไม่ลดให้พบแพทย์)
• ถ้ามีอาการปวด กินยาแก้ปวด (พาราเซตามอล)

ลมพิษ
สาเหตุ          โดนสารที่แพ้ ,พืช ,สารเคมี, แพ้อาหารทะเล ,เหล้า ,เบียร์ ,ละอองต่าง ๆ
การปฐมพยาบาล

• ทายาแก้ผดผื่นคัน ,คาลาไมน์ ,เพรดนิโซโลนครีม , เบตาเมทธาโซนครีม
• กินยาแก้แพ้ คลอเฟนนิรามีน ขนาด 4 มก. 1 เม็ด
• หาสาเหตุที่แพ้
• ถ้าผื่นไม่ยุบลง และเพิ่มมากขึ้นให้รีบไปพบแพทย์

เป็นลม

• ห้ามคนมุงดู พาเข้าที่ร่มในให้อยู่ในที่อากาศถ่ายเทได้สะดวก
• คลายเสื้อผ้าออกให้หลวม
• จัดให้นอนตะแคงหน้าไปข้างใดข้างหนึ่งเพื่อป้องกันในเรื่องทางเดินหายใจอุดตัน โดยเฉพาะลิ้นของผู้ป่วยมักจะตกไปทางด้านหลังของลำคอ ทำให้หายใจไม่ออก
• ใช้ผ้าชุบน้ำเช็ดหน้าผากมือ และเท้า
• ถ้าอาการไม่ดีขึ้น รีบนำส่งโรงพยาบาล

ท้องเดิน ,ท้องร่วง ,ท้องเสีย
ในเด็กโตหรือผู้ใหญ่

• งดอาหารรสจัด ,และย่อยยาก เลือกกินอาหารเหลวกินจนกว่าอาการจะดีขึ้น
• ดื่มน้ำเกลือแร่หรือผสมเอง (เกลือ 1/2 ช้อนชา+น้ำ 1 ขวดแม่โขง)
• ดื่มน้ำชาแก่ ๆ
• ถ้าถ่ายรุนแรง มีอาเจียน อ่อนเพลียมาก หน้ามืดเป็นลม และอาการไม่ดีขึ้นภายใน 48 ชั่วโมงให้รีบไปพบแพทย์

ในเด็กเล็ก เด็กทารก

• งดนมและอาหาร ประมาณ 2-4 ชั่วโมง ดื่มน้ำเกลือแร่ (ทารกใช้เกลือ 1/2ช้อน+น้ำ 1ขวดแม่โขง)
• ถ้าเด็กหิวมากให้นมที่ชงจาง ๆ ทีละน้อย
• ถ้าถ่ายท้องรุนแรง ,อาเจียน ,ดื่มนมหรือน้ำไม่ได้ (ซึม ,ตาโบ๋ ,กระหม่อมบุ๋ม ,หายใจหอบแรง ,)และไม่ดีขึ้นใน 24 ชั่วโมงให้ไปพบแพทย์โดยด่วน

ก้างติดคอ

• กลืนก้อนข้าวสุก หรือขนมปังนิ่ม ๆ
• ถ้ายังไม่หลุด กลืนน้ำส้มสายชูเจือจางเพื่อให้ก้างอ่อนลง
• ถ้าไม่หลุด ควรไปพบแพทย์

ของเข้าหู

• ตะแคงศีรษะ หันหูข้างที่สิ่งแปลกปลอมเข้าลง ตบศีรษะด้านบนเบาๆ ให้ของหล่นออกมา
• ถ้าไม่ออก หยอดน้ำมันพืช 3-4 หยด เข้าในหูข้างนั้น แล้วทำข้อ 1 ซ้ำ
• ถ้าไม่ออก ห้ามแคะ เพราะของจะยิ่งเข้าลึก, ควรรีบไปหาหมอ

 ของเข้าจมูก

       • บีบรูจมูกที่ไม่มีของอยู่ แล้วสั่งข้างที่มีของอยู่แรงๆ ไม่ควรแคะ เพราะจะดันลึกเข้าไปอีก ถ้าไม่ออก ควรรีบไปหาหมอ

ชัก
      • จับนอนตะแคงคว่ำ (ดังรูปในเรื่องจมน้ำ)
      • ใช้ด้ามช้อนพันผ้า ค่อยๆ สอดเข้าไปในปากระหว่างฟันกรามข้างใดข้างหนึ่งเพื่อป้องกันการกัดลิ้น (ห้ามงัดปากขณะชัก เพราะจะทำให้ฟันหัก และเกิดอันตรายได้)
      • ห้ามกรอกยาขณะชัก (นอกจากหยุดชักหรือมีสติดี และกลืนได้แล้ว)เพราะอาจทำให้สำลัก และทำให้ปอดบวมได้
      • ถ้าอาการไม่ดีขึ้นหรือไม่เคยเป็นมากก่อน ควรรีบไปหาหมอโดยด่วน
      • ถ้าอาการดีขึ้น และมียากันชักกินอยู่แล้ว ควรรีบปรึกษาหมอเรื่องการปรับยาใหม่ ไม่ควรเพิ่มยาเอง.